८ अंकका उत्तर कसरी लेख्ने?

परिभाषा → नेपाल-सन्दर्भ → दुई उदाहरण/उपाय → असर/निष्कर्ष। शीर्षक/कुंजी-शब्द अण्डरलाइन, संरचना स्पष्ट राख्नु सफलताका आधार हुन्।

सबै अध्यायका १०० प्रश्न कहाँ पाउने?

यो Part-1 हो। यही ब्लक डुप्लिकेट गरी Set-2…Set-10 (प्रत्येकमा १०–१५ Q&A) बनाएर अध्याय-वार १०० पुर्याउनुहोस। प्रत्येक भागमा Back-to-Master लिंक राख्नुहोस्।

← Back to Master Post: Grade 12 Social Studies — 30 Must Q&As

NEB कक्षा १२ सामाजिक अध्ययन — ८ अंकका दीर्घ उत्तर (८००–१००० अक्षर), Solution र Key Points सहित (Part 1)

परीक्षामुखी भाषा • नेपाल सन्दर्भ • अध्यायअनुसार Hashtags • Recent Posts Loader • Google Ads का स्थान तयार

#NEB #Grade12 #SocialStudies #EmpiricalTen #Kathmandu #ExamPrep #LifeSkills #DigitalSkills #Civics #Geography #HistoryOfNepal

A) LIFE SKILLS

#LifeSkills #DecisionMaking #Communication #Stress #NEB #Grade12

Q1) निर्णय क्षमता: चासो, योग्यता र अवसरको सन्तुलन मिलाएर विषय चयन गर्ने चरणबद्ध विधि स्पष्ट पार्नुहोस्।

Marks: 8 Length: ८००–१००० अक्षर

उत्तर: प्रभावकारी निर्णयको पहिलो पाइलो समस्या स्पष्ट पार्नु हो—“कुन ऐच्छिक विषय मेरो चासो, सीप र भविष्यले अवसर दिने गरी उपयुक्त छ?” त्यसपछि पाठ्यक्रमको रूपरेखा, गतवर्षका प्रश्नपत्र, शिक्षकको उपलब्धता, अभ्यासको समय, र रोजगार/उच्च अध्ययनसँग सम्बन्धित सूचनाहरू संकलन गर्नुहोस्। कम्तीमा तीन विकल्प लेखी प्रत्येकका बलियो–कमजोर पक्षहरू तालिकामा राख्नुहोस्: चासोको तीव्रता, कठिनाइको स्तर, मार्गदर्शक शिक्षक/रिसोर्स, बजार उपयोग, र समय–भारजस्ता मापदण्डमा १–५ स्कोर दिनुहोस्। कुल स्कोरले भावनाभन्दा प्रमाणमा टेकेको छनोट गर्न सघाउँछ। अभिभावक/मेण्टरसँग परामर्श गर्दा अन्धो अनुकरण होइन, सम्भावित जोखिम र सपोर्ट–सिस्टमबारे खुला संवाद गर्नुहोस्। अन्तिम निर्णय समयसीमाभित्र लिई १४ दिनको कार्य–योजना बनाउनुस्—दैनिक सूचीकृत अभ्यास, साप्ताहिक क्विज, र एक महिनापछि पुनरावलोकन। यसरी संरचित निर्णयले साथीसँगको दबाब घटाउँछ र गल्ती सुधार्ने ढोका खुला राख्छ।

Solution (लेखन शैली): ६-चरण फ्लोचार्ट: Define → Collect → List → Score → Decide → Review। “मानक मापदण्ड” र “एक महिने रिभ्यु” दुवै उल्लेख गर्नुहोस्; उदाहरणका लागि “Computer/Account/Major English” को द्रुत तुलना समावेश गर्दा पूर्ण अंक सुरक्षित हुन्छ।

Key Points:

मापदण्ड-आधारित स्कोरिङ
परामर्श तर स्वामित्व
Review checkpoint

#DecisionMaking #StudySkills #ExamPrep

Q2) सक्रिय सुनुवाइले समूह परियोजनामा द्वन्द्व कसरी घटाउँछ? प्रविधि र अभ्यासहरू उदाहरणसहित लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: सक्रिय सुनुवाइको केन्द्रबिन्दु “पहिले बुझ, अनि उत्तर दे” हो। खुला मुद्रा र आँखाको सम्पर्कले सम्मानको सन्देश दिन्छ; वक्ताको भनाइ Paraphrase गरी “तिमीको सुझाव फील्ड–सर्भे केन्द्रित छ, होइन?” भनेर यकिन गर्नु संवादको पहिलो सुरक्षा–वाल हो। Clarify प्रश्नले ‘अवस्था’ र ‘हित’ छुट्याउँछ; I-Message (“यदि थप अन्तर्वार्ता थप्यौं भने समयसीमा खस्यो भन्ने चिन्ता छ”) ले दोषारोपभन्दा समाधानतर्फ मोड्छ। बैठकको अन्त्यमा संक्षेप बुँदा, कार्य–आइटम, जिम्मेवार व्यक्ति र डेडलाइन लेखेर फोटो/नोट शेयर गर्दा भ्रम घट्छ। सहमति नजुटे, पाठ्यक्रमको रूब्रिक, शब्द–सीमा, वा शिक्षकको निर्देश जस्ता वस्तुगत मानकमा खुड्किलो राखेर निर्णय लिनुहोस्। समयपालक/सहजकर्ता/नोटटेकर जस्ता भूमिकाको घुम्ती प्रयोगले सबैको बोल्ने अवसर सुनिश्चित गर्छ, जसले तर्कलाई प्रतिस्पर्धाभन्दा सह–समाधानमा बदल्छ।

Solution: चार बाकस: Paraphrase → Clarify → I-Message → Measurable Next Steps। विद्यालय परियोजनाबाट एउटा एक–लाइन यथार्थ उदाहरण थप्नुहोस्।

पहिले बुझ, पछि प्रतिक्रिया
वस्तुगत मानक
कार्य–आइटम/डेडलाइन

#Communication #Teamwork #ConflictResolution

Q3) परीक्षा सातामा स्वास्थ्य नबिगारी अध्ययन दक्षता जोगाउने तनाव–व्यवस्थापन दिनचर्या प्रस्ताव गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: हप्ता नक्सा कोरेर अडिग परीक्षाको मितिहरू पहिले राख्नुहोस्। २५–५ को Pomodoro लय (चार चक्रपछि २० मिनेट हिँडाइ/स्ट्रेचिङ) अपनाउँदा थकान ढिलो चढ्छ। रातिको घोटाइभन्दा “स्पेस्ड रिट्रिभल” प्रभावकारी हुन्छ—बेलुका छोटा कार्डमार्फत आत्म–परीक्षण, भोलिपल्ट बिहान ‘नआएका दुई बुँदा’लाई प्राथमिक अभ्यास। पानी, सरल भोजन र ७ घण्टे निद्रा अनिवार्य राख्नुहोस्; निद्राले स्मृति सुदृढ गर्छ। चिन्ता बढ्दा चार–काउन्ट Box Breathing र दुई मिनेटको Visualization (शान्त मनले हल प्रवेश) उपयोगी छ। सामाजिक–सञ्जालमा टाइमर, डिजिटल नोटिफिकेसन–अलर्टहरू सीमित राख्दा ध्यान भंग घट्छ। यदि घबराहट चरम भयो भने साथी/काउन्सेलरसँग खुलेर बोल्नु नै सशक्त कदम हो। यस्तो दिनचर्याले ऊर्जा, मन्थन र पुनरावृत्ति तीनैलाई सन्तुलित राख्छ।

Solution: नमूना तालिका + Pomodoro + Retrieval + Sleep उल्लेख; मानसिक स्वास्थ्य एक-लाइन जोड्दा समग्र अंक सुरक्षित रहन्छ।

Spaced retrieval
Sleep = memory
Movement = कम cortisol

#Stress #StudyRoutine #MentalHealth

B) DIGITAL & RESEARCH SKILLS

#DigitalSkills #Research #MediaLiteracy #CyberSafety #NEB

Q4) डिजिटल साक्षरता vs मिडिया साक्षरता: भिन्नता र दुवैको एकताले गलत सूचना/ठगी कसरी रोक्छ?

Marks: 8

उत्तर: डिजिटल साक्षरता उपकरण/एपको सुरक्षित/कुशल प्रयोग (पासवर्ड, ब्याकअप, अपडेट, फाइल-सिस्टम) हो भने मिडिया साक्षरता सन्देशको स्रोत/उद्देश्य/तथ्य/पूर्वाग्रह/तर्क परीक्षण गर्ने क्षमतासँग सम्बन्धित छ। दुवै एक हुँदा प्रयोगकर्ता प्लेटफर्ममा सुरक्षित रहँदै सूचना पनि छानबिन गर्छ। जस्तै “फ्री प्रश्नपत्र” लिंक देख्दा डोमेन/URL पथ जाँच, whois/अबाउट, र CRAAP (Currency, Relevance, Authority, Accuracy, Purpose) परीक्षणले धोका भत्किन्छ। २FA, अद्वितीय पासवर्ड र अप्डेट-अनुशासनले अकाउन्ट कब्जा रोक्छ भने क्रस-भेरिफिकेसनले दाबीको विश्वसनीयता जाँच्छ। हडबडी, क्लिकबेट र भावनात्मक शीर्षकबारे सचेत रहँदा फिसिङ, डीपफेक र QR स्क्यामबाट जोगिन सकिन्छ।

Solution: “Tools vs Messages” दुई स्तम्भ, एउटा ठगी लिंकको Worked Example + CRAAP बुँदा राख्नुहोस्।

Tools ≠ Messages
CRAAP + 2FA
Cross-verify

#DigitalLiteracy #MediaLiteracy #FactCheck

Q5) सानो समुदाय सर्वे: फोहोर व्यवस्थापनबारे नैतिक अनुसन्धानका चरणहरू स्पष्ट पार्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: प्रश्न प्रस्ट्याउनुहोस्—“घरायसी फोहोर छुट्याइँनाको बाधा के?”। दोहोरिन नदिने गरी साहित्य/स्थानीय नियम पढ्नुहोस्। गल्ली/आय-समूह प्रतिनिधित्व हुने नमुना छान्नुहोस्; सूचित सहमति, गोपनीयता र स्वैच्छिक सहभागितालाई प्राथमिकता दिनुहोस्। तटस्थ प्रश्न, सन्तुलित ५-बिन्दु स्केल, र पाइलट परीक्षणपछि भाषा परिष्करण गर्नुहोस्। शिष्ट व्यवहारसहित डेटा सङ्कलन गरी पासवर्ड-सुरक्षित शीटमा राख्नुहोस् र पहिचान हटाएर विश्लेषण गर्नुहोस्—आवृत्ति तालिका, क्रस-ट्याब, सरल ग्राफ। निष्कर्षलाई सिफारिसमा रूपान्तरण गरी वडा/क्लबसँग साझा गर्नुहोस्; सीमितता (साना नमुना/स्व-रिपोर्ट) उल्लेख गर्न नबिर्सनुहोस्। सहभागीलाई एक पेज सारसमेत फर्काउनु विद्वत्–नैतिकता हो।

Solution: Flow: Question → Lit Review → Sample/Consent → Pilot → Collect → Analyze → Report + Ethics।

प्रतिनिधि नमुना
Consent/Privacy
Actionable सिफारिस

#Survey #ResearchEthics #Community

Q6) प्लेजरिज्म के हो? शैक्षिक इमानदारी जोगाउन उद्धरण/पराफ्रेजिङ कसरी गर्नुपर्छ?

Marks: 8

उत्तर: अरूको काम/विचार अनुमति/श्रेय बिना भाव/शब्दसहित अपनाउनु प्लेजरिज्म हो, जसले शैक्षिक विश्वासनीयता तोड्छ। यसलाई रोक्न स्रोत व्यवस्थापन प्राथमिक हो—नोट-टेकिङ गर्दा उद्धरण/पृष्ठ नं. सच्याउँदै राख्ने, प्रत्यक्ष उद्धरणमा उद्धरणचिन्ह र पृष्ठ हाल्ने, पराफ्रेजिङ गर्दा अर्थ जोगाएर आफ्नै वाक्य संरचना/शब्द चयन प्रयोग गर्ने। APA/MLA/Chicago जस्ता मानक शैली अनुसरण गर्दा पाठ्य/सन्दर्भ सूची सुसंगत बन्छ। Turn-in अघि स्व-जाँच गर्ने, चित्र/ग्राफ/डेटा पनि श्रेय दिने, र समूह कार्यमा योगदान स्पष्ट लेख्ने इमानदार अभ्यास हुन्। इमानदारीले विश्वसनीयता, आलोचनात्मक चिन्तन र दीर्घकालीन सीप विकासमा टेवा पुर्‍याउँछ।

Solution: परिभाषा → जोखिम → रोकथाम (Notes, Paraphrase, Style) → एक लाइन उदाहरण (प्रत्यक्ष उद्धरण=“” + page)।

स्रोत अनुशासन
उद्धरण शैली
स्व-जाँच

#Plagiarism #Citation #AcademicIntegrity

C) EDUCATION & SOCIAL DEVELOPMENT

#Education #Equity #HumanCapital #SchoolCommunity #NEB

Q7) समावेशी शिक्षाले सामाजिक गतिशीलता कसरी बढाउँछ? नेपाल सन्दर्भमा उदाहरणसहित लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: समावेशी शिक्षा भन्नाले फरक–फरक पृष्ठभूमिका विद्यार्थीलाई पहुँचयोग्य भौतिक सुविधा (र्याम्प/स्वच्छ शौचालय), शिक्षण सहयोग (UDL, सहायक प्रविधि) र सुरक्षित वातावरणमार्फत समान अवसर उपलब्ध गराउनु हो। जब दुर्गम/विपन्न/अपाङ्गता भएका विद्यार्थीले योग्य शिक्षक, भाषा-सहयोग, स्कॉलरशिप र परामर्श पाउँछन्, माध्यमिक-उच्च शिक्षासम्म पुग्ने सम्भावना बढ्छ। बढ्दो प्रमाणपत्र/सीपले रोजगारी/उद्यमतर्फ ढोका खोल्छ र आय वृद्धि हुँदै अन्तर-पीढी असमानता घट्दै जान्छ। करियर-मार्गदर्शन, इण्टर्नशिप र उद्योग भ्रमणले सिकाइलाई प्रत्यक्ष आम्दानीसँग जोड्छ; समुदाय-स्कूल साझेदारीले स्थानीय समस्या समाधानमा विद्यार्थीलाई सहभागी बनाउँछ। यसरी समावेशीता केवल नैतिकता होइन, दीर्घकालीन आर्थिक-सामाजिक गतिशीलताको इन्जिन हो।

Solution: परिभाषा → Inputs (सुविधा/शिक्षक/सहयोग) → Pathway (डिग्री→रोजगार) → Inequality घट्ने तर्क → उदाहरण।

Access + Quality
Targeted Support
School→Work Link

#InclusiveEducation #Mobility #Equity

Q8) विद्यालय–समुदाय साझेदारीबाट प्रत्यक्ष सिकाइ नतिजा सुधार हुने तीन परियोजना प्रस्ताव गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: (क) Reading-Fluency अभियान: अभिभावक/पुस्तकालयसँग मिलेर साप्ताहिक पाठन घण्टा, Read-Aloud दिवस र घर पठाउने कथा-सेट, प्रि-पोस्ट Fluency मापन। (ख) Math-in-Market: नजिकका पसलको बिल/VAT/छूट डेटा प्रयोग गरी प्रतिशत/लाभ/कर अभ्यास; डर घटेर उपयोगिता अनुभूत हुन्छ। (ग) Career-Bridge: उद्योग भ्रमण, मेन्टोरिङ र Mock Interview; विषय छनोट स्पष्ट र सSoft-Skill सुधार। सबै परियोजनामा बेसलाइन, स्वयंसेवक तालिम, र सार्वजनिक ड्यासबोर्ड राख्दा पारदर्शिता बढ्छ। समुदायको सद्भाव संख्यात्मक सुधारमा रूपान्तरित हुन्छ।

Solution: ३ परियोजना = गतिविधि + मापन; “ड्यासबोर्ड/बेसलाइन” जोड्दा परीक्षक सन्तुष्ट हुन्छन्।

Reading→Fluency
Applied Numeracy
Career Exposure

#SchoolCommunity #ProjectBasedLearning #Outcomes

Q9) नागरिकता शिक्षा कक्षामा प्रयोग गर्न सकिने ‘मिनी सार्वजनिक सुनुवाइ’ मोडेल वर्णन गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: कक्षामा सानो Ward-Hearing सिमुलेसन बनाउन सकिन्छ—विद्यार्थीहरूलाई नागरिक/जनप्रतिनिधि/माध्यम/समिति भूमिका दिई स्थानीय विषय (रास्ता, पानी, खेलमैदान) छानिन्छ। प्रस्तावक समूहले तथ्य/बजेट/समयरेखा प्रस्तुत गर्छ; प्रतिपक्षले जोखिम/वैकल्पिक उपाय राख्छ। ‘Chair’ ले समय/शिष्टाचार कायम गराउँछ; अन्त्यमा सर्वसम्मत सिफारिस, जिम्मेवार निकाय र ३०-दिने अनुगमन बुँदा तय हुन्छ। यसले तर्क, प्रमाण, सहभागिता र Jawafdehita सिकाउँछ।

Solution: भूमिका → विषय → प्रस्तुति → बहस → सिफारिस/अनुगमन; एउटा सूचक (उदा., “७ दिनभित्र कार्य–योजना”) लेख्नुहोस्।

Evidence-based debate
Roles & Rules
Follow-up metric

#Civics #PublicHearing #ActiveLearning

D) SOCIAL UNITY & DIVERSITY

#Diversity #Inclusion #SocialCohesion #SchoolCulture #NEB

Q10) विविधतामा एकता: नीति र दैनिक अभ्यासले कसरी विश्वास र सहकार्य बढाउँछ?

Marks: 8

उत्तर: समावेशी अधिकार, गैर-भेदभाव, भाषिक पहुँच र प्रतिनिधित्व नीतिले संरचनात्मक अवरोध घटाउँछ। विद्यालयमा मिश्रित समूहकार्य, बहुभाषिक सूचना, र सांस्कृतिक-उत्सवको साझा आयोजना हुँदा “पराइ” प्रति जिज्ञासा र सम्मान बढ्छ। समुदायमा संवाद–वृत्त, साझा सेवा-परियोजना (रोपाइँ/सफाइ), र निष्पक्ष सेवा-प्रवाहले भरोसा घनिभूत हुन्छ। गल्ती/आहतमा Restorative-Practice अपनाउँदा सम्बन्ध मर्मत हुन्छ। यस्तो वातावरणमा फरक पहिचान संसाधन बन्छ—कला/व्यापार/पर्यटन/नवप्रवर्तनका नयाँ बाटो खुल्छन्।

Solution: Policy (अधिकार/भाषा/हायरिङ) + Practice (संवाद/उत्सव/साझा-काम) दुई–उपशीर्षकमा लेख्नुहोस्, अन्त्यमा लाभ–रेखा राख्नुहोस्।

Rights + Respect
Dialogue + Joint work
Restorative repair

#SocialUnity #Inclusion #Diversity

Q11) समानता (Equality) र समता (Equity) बीचको भिन्नता उदाहरणसहित स्पष्ट पार्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: समानता सबैलाई एउटै सुविधा हो; समता आवश्यकताको आधारमा सहयोग हो। ऐतिहासिक/भौगोलिक असमानताले सुरुवाती लाइन नै अघिपछि हुँदा समानता मात्रले खाडल भर्दैन। दुर्गमका विद्यार्थीलाई छात्रावास/खाना/यातायात, भाषिक पृष्ठभूमिका लागि परिशिष्ट कक्षा जस्ता लक्षित सहयोग समता हो। एकै लक्ष्यसम्म पुग्न आवश्यक उचाइ/स्रोत फरक-फरक हुन सक्छ। तसर्थ नीतिमा “एकै नियम” र “आवश्यकता-आधारित समर्थन” दुवैको बुद्धिमान मिश्रण चाहिन्छ।

Solution: परिभाषा → समस्या → उपाय (लक्षित कार्यक्रम) → एक यथार्थ उदाहरण (स्कॉलरशिप/दुर्गम)।

Same vs Need-based
History matters
Smart mix

#Equity #Equality #SocialJustice

Q12) सामाजिक पूँजी के हो? क्लब/सहकारी/स्वयंसेवाले संकटमा किन फरक पार्छ?

Marks: 8

उत्तर: विश्वास, नियम र सञ्जालको जम्मा सामाजिक पूँजी हो जसले सामूहिक कार्य चाँडो समन्वय गराउँछ। नियमित बैठक/फोन-सूची/साझा उपकरण राख्ने क्लब/सहकारीले बाढी/भूकम्पमा उद्धार/सूचना/रसद चाँडै चलाउँछन्। स्वयंसेवाले उमेर/जात/भाषा पार पारस्परिकता बढाउँछ; अफवाहभन्दा प्रमाणमा टेकेको सूचना बगाउँछ। पूर्व-परिचय र अभ्यास भएका समूहले नौकरशाही कुनेट हटाएर प्रत्यक्ष सहयोग पुर्‍याउँछन्।

Solution: परिभाषा → संकट-उदाहरण → संस्थागत अभ्यास → लाभ–रेखा (Risk reduction) लेख्नुहोस्।

Trust & networks
Rapid coordination
Mutual aid

#SocialCapital #Community #Resilience

E) COMMUNITY & CIVIC CONSCIOUSNESS

#Civics #Participation #Accountability #RTI #NEB

Q13) सामाजिक अडिट: विद्यालय/वडाको परियोजनामा गुणस्तर बढाउने चरणबद्ध विधि वर्णन गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: सामाजिक अडिट नागरिकद्वारा परियोजनाको खर्च/नतिजाको खुला समीक्षा हो। पहिलो चरणमा बजेट/टेन्डर/बिल/समयरेखा सार्वजनिक गरिन्छ; लाभग्राही टोलीले सामग्री/कामको गुणस्तर प्रत्यक्ष जाँच्छ। दोस्रोमा खुला बैठकमा निष्कर्ष पढिन्छ; ठेकेदारसँग समयबद्ध सुधार/कमी-बेसी सहमति हुन्छ। तेस्रोमा अनुगमन-प्रतिवेदन सार्वजनिक बोर्ड/अनलाइनमा टाँसिँदा पारदर्शिता स्थिर बन्छ। यस प्रक्रियाले चुहावट घटाई विश्वास बढाउँछ, आगामी परियोजनालाई पनि उच्च मापदण्डमा बाँध्छ।

Solution: Disclosure → Verification → Public Hearing → Corrective Action → Follow-up सूचक (जस्तै, “कक्षा प्रयोगयोग्य मिति”)।

Transparency
Citizen verification
Time-bound fixes

#SocialAudit #GoodGovernance #Community

Q14) RTI प्रयोगका आधारभूत कदम र अस्वीकृतिमा अपील प्रक्रिया लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: सूचना अधिकार आवेदनमा विषय, अवधि, अपेक्षित ढाँचा (फोटोकपी/डिजिटल) स्पष्ट लेख्नुहोस्। दस्तुर/समयसीमा बुझेर रसीद राख्नु आवश्यक छ। तोकिएको समयमा जवाफ नआए वा अपूरो भए प्रथम अपील सम्बन्धित अधिकारीमा, दोहोर्‍याएपछि उच्च नियामक निकायमा दर्ता गर्नुहोस्। आवेदन शिष्ट/संक्षिप्त, तथ्यमा आधारित र सार्वजनिक चासो जोडेर लेख्दा सफलता बढ्छ। प्राप्त सूचना ड्यासबोर्ड/नोटिसमा सारांशित गर्दा सामूहिक जवाफदेहिता बृद्धि हुन्छ।

Solution: File → Fee/Timeline → Response → Appeal-I/II; “सार्वजनिक चासो” वाक्यांश अवश्य जोड्नुहोस्।

Clear request
Receipt & timeline
Two-tier appeal

#RTI #CivicRights #Transparency

Q15) मतदाता शिक्षा: नीति-आधारित छनोट हुन आवश्यक तीन अभ्यासहरू प्रस्ट्याउनुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: पहिलो, Registration/नामावली सुनिश्चित र गोप्य मतदानको अर्थ बुझ्ने। दोस्रो, Manifesto तुलना—पुराना कामको प्रगति, नयाँ नीतिको खर्च/स्रोत/समय, पारदर्शिताका उपाय हेर्ने; Debate/Fact-checkमार्फत दावाहरू जाँच्छ। तेस्रो, घृणा/जात/धर्म/पैसामाथि होइन, शिक्षा/स्वास्थ्य/यातायात/रोजगारजस्ता सार्वजनिक सेवाका सूचकमा आधारेर निर्णय गर्ने। यस्तो अभ्यासले भावनात्मक तरंगभन्दा दीर्घकालीन लाभ रोज्न मद्दत गर्छ।

Solution: ३-बुँदा—Register, Compare, Verify; Mock-Poll/Fact-check एउटा लाइन थप्दा पूर्णता आउँछ।

Voter list
Policy comparison
Myth busting

#Elections #VoterEducation #Civics

F) CONSUMER PROTECTION

#ConsumerRights #Complaint #EcommerceSafety #NEB

Q16) उपभोक्ता अधिकार र सुरक्षित गुनासो दर्ता मार्ग: चरणबद्ध विवरण दिनुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: अधिकार: सुरक्षा, सूचना, छनौट, सुनुवाइ, क्षतिपूर्ति। त्रुटिपूर्ण/म्याद गुज्रेको वस्तुमा प्रयोग रोक्दै बिल, ब्याच/सीरियल, फोटो/भिडियो जस्ता प्रमाण सङ्कलन गर्नुहोस्। विक्रेतालाई लिखित उजूरी (समस्या, कानुनी आधार, अपेक्षित Remedy—Refund/Replace/Repair) पठाउनुहोस्; बेवास्ता भए वितरक/नियामकमा प्रतिलिपिसहित दर्ता गर्नुहोस्। इमानदार सार्वजनिक समीक्षा राख्दा अन्य उपभोक्ता सचेत हुन्छन्। शान्त, तथ्यपरक र दस्तावेज-सम्पन्न प्रक्रिया छिटो परिणाम दिन्छ।

Solution: ५ अधिकार नामाना; Evidence → Seller → Distributor/Regulator → Public Review क्रम मै लेख्नुहोस्।

Know 5 rights
Document everything
Formal escalation

#Consumer #Redress #Quality

Q17) E-commerce/डिजिटल भुक्तानीका तीन सुनौलो नियम लेख्नुहोस् (विद्यार्थीमैत्री)।

Marks: 8

उत्तर: (१) प्रमाणित प्लेटफर्म र “https”/स्पेलिङ जाँच; रिटर्न नीति/रेटिङ पढ्ने। (२) OTP/UPI-PIN गोप्य राख्ने, २FA अनिवार्य, SMS/ईमेल अलर्ट अन। सार्वजनिक Wi-Fi मा भुक्तानी नगर्ने। (३) डेलिभरीमा निरीक्षण/अनबक्सिङ रेकर्ड; गल्ती भेटे तुरुन्त लिखित उजूरी। पासवर्ड-म्यानेजर, सीमित Spending-Limit, र QR स्क्यान गर्दा व्यापारीको नाम/रकम निश्चित गर्ने बानीले धोका घटाउँछ।

Solution: ३ सुनौलो नियम बुँदागत; Alerts/Limit एउटा लाइन थप्नुहोस्।

Verified seller
OTP/2FA hygiene
Inspect & record

#Ecommerce #DigitalPayments #Safety

Q18) भ्रामक विज्ञापन पहिचान: सामान्य संकेत र उपभोक्ता प्रतिकार रणनीति लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: अत्यधिक दाबी (“Zero risk/Guaranteed cure”), सूक्ष्म फाइन-प्रिन्ट, असंगत प्याकेजिङ/स्पेलिङ, र गैर-प्रमाणित सेलिब्रिटी–एन्डोर्समेन्ट सामान्य संकेत हुन्। दाबीको स्रोत/डेटा/मानक माग्नुहोस्; नपाए सावधान रहनुहोस्। प्रमाण (स्क्रिनसट/बिल/प्रोडक्ट फोटो) संकलन गरी विज्ञापन नियामक/उपभोक्ता मञ्चमा उजूरी दर्ता गर्नुहोस्। सचेत समीक्षा र समुदायमा सचेतना सन्देश शेयर गर्दा बजार सुधारिन्छ।

Solution: “संकेत” सूची → “प्रतिकार” चरण; एउटा तथ्य-जाँच उदाहरण राख्नुहोस्।

Over-claims = red flag
Demand evidence
File formal complaint

#Ads #ConsumerProtection #FactCheck

G) GEOGRAPHY & SOCIAL LIFE

#Geography #Population #Environment #NEB

Q19) जनसांख्यिकीय संक्रमणको सार र “युवा डिभिडेन्ड” उपयोग गर्नुभएको रणनीति के–के?

Marks: 8

उत्तर: जनसांख्यिकीय संक्रमण उच्च जन्म/मृत्युबाट निम्न जन्म/मृत्युसम्मको चरणीय रूपान्तरण हो; मध्य चरणमा काम-योग्य जनसंख्या बढ्दा तीलाई सीप/काम मिले आर्थिक–डिभिडेन्ड आउँछ। नेपालका लागि TVET, डिजिटल साक्षरता, उद्यम–बीउपूँजी, र करियर–काउन्सेलिङ प्राथमिक छन्। महिला श्रम-भागीदारी, माइक्रो–क्रेडिट, र क्षेत्रीय उद्योगले अवसर फैलाउँछन्। नत्र यही ‘युवा-बल’ बेरोजगारी/हतोत्साहमा रूपान्तरित हुन्छ। समयमै लगानीले जनसंख्यालाई शक्ति बनाउँछ।

Solution: ४-चरण वक्र उल्लेख + Skill/Jobs/Entrepreneurship तिनै स्तम्भ राख्नुहोस्।

Stage model
Window of opportunity
Skill→Jobs→Growth

#Demography #Youth #Skills

Q20) प्राकृतिक विपद् जोखिम घटाउने स्थानीय उपाय (पहाड vs तराई) विस्तारमा लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: पहाड: टेरेस सुदृढीकरण, सतह-निकास व्यवस्थापन, पहिरो-जोखिम नक्सा, सामुदायिक ट्रिगर-पोस्टर, र साना रिटेनिङ–वाल। तराई: बाढी-सहनशील बाली, उचाइमा मोटर/ट्युबवेल, आपतकालीन मार्ग/आश्रय साइन-एज, र जल-निकासका सिफ्टेड ग्रेटहरू। स्वास्थ्य पोस्टमा तातो-लहर योजना, ORS/औषधि भण्डारण; विद्यालयमा त्रैमासिक ड्रिल/गो-ब्याग। SMS/EWS/सायरन जस्ता सस्तो प्रविधि र स्थानीय ज्ञानको सहकार्यले जोखिम धेरै घट्छ।

Solution: Hills vs Tarai तालिका-सोच; Health/School ड्रिल र Tech + Local blend जोड्नुहोस्।

Reduce exposure
Build to code
Practice & insure

#DRR #LocalAction #ClimateAdaptation

Q21) पर्यावरणीय प्रदूषणका प्रकार र नियन्त्रण उपायहरू संक्षेप तर प्रभावकारी ढङ्गले प्रस्तुत गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: हावा/पानी/माटो/ध्वनि प्रदूषण स्वास्थ्य र पारिस्थितिक सन्तुलनका विरोधी छन्। स्रोतमै नियन्त्रण—स्वच्छ उर्जा, धुलो-नियन्त्रण, औद्योगिक Effluent मापदण्ड; फोहोर छुट्याइँ, कम्पोस्ट/रिसाइकल, र खुला क्षेत्र संरक्षण अपरिहार्य। सार्वजनिक यातायात/साइकलिङ/पैदल-मैत्री पूर्वाधारले उत्सर्जन घटाउँछ। समुदाय–सरकार सहकार्य र पारदर्शी डाटा ड्यासबोर्डले सुधार निरन्तर राख्छ।

Solution: Type→Control→Behaviour→Policy क्रम; एउटा Local dashboard/air-sensor उदाहरण दिनुहोस्।

Source control
Waste segregation
Green mobility

#Pollution #Environment #Sustainability

H) URBANIZATION & MIGRATION

#Urbanization #Migration #Housing #Mobility #NEB

Q22) शहरीकरणका Pull/Push चालकहरू र समावेशी शहरका दुई प्रमाण-आधारित समाधान लेख्नुहोस् (नेपाल सन्दर्भ)।

Marks: 8

उत्तर: Pull: रोजगारी, कलेज, स्वास्थ्य, यातायात; Push: ग्रामीण सेवा अभाव, जलवायु जोखिम, कम कृषि-प्रतिफल। परिणाम—अवसरसँगै भीड, भाडादर, अनौपचारिक बस्ती। समाधान-१ Transit-Oriented Development: सार्वजनिक यातायात धुरी वरपर Mixed-Use, पैदल/साइकल सुरक्षित गल्ली, पार्किङ नियन्त्रण—आवा-गमन छोटो र हावा सफा। समाधान-२ Inclusionary Zoning/Serviced Plots: कानुनी सस्तो आवास, भाडा-भाउचर, आधारभूत सेवा, जसले निम्न-आय परिवारलाई सुरक्षित बास दिन्छ। वडा-स्तरीय रोजगारी/ड्यासबोर्ड जोडिँदा वृद्धि व्यवस्थापित अवसरमा रूपान्तरित हुन्छ।

Solution: Push vs Pull तालिका शैली; TOD + Inclusionary को लाभ स्पष्ट गर्नुहोस्।

Push/Pull clarity
TOD corridors
Legal affordable units

#SustainableCities #Housing #UrbanPlanning

Q23) सुरक्षित प्रवासन नीतिका तत्व र फर्केका कामदारको पुन:एकीकरण उपायहरू प्रस्ताव गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: प्रस्थानअगाडि सत्यापित करार, ओरीएन्टेसन, बीमा; गन्तव्यमा दूतावास हॉटलाइन/आश्रय; सीप-प्रमाणीकरणले ज्याला/सुरक्षा बढाउँछ। फर्किएपछि One-Window Desk बाट सीप-म्यापिङ, उद्योग-म्याच, उद्यम–अनुदान/मेन्टोरिङ; परिवार पुनर्समायोजन परामर्श। प्रवासीमैत्री बैंकिङ—कम शुल्क, Remit→Save nudges—आयलाई सम्पत्तिमा बदल्छ। यसरी प्रवासन ‘फन्दा’ होइन, ‘सिँढी’ बन्छ।

Solution: Pre-departure → On-site → Return/Reintegration → Finance; प्रत्येकमा एउटा ठोस लाइन।

Verified contract
Skill recognition
Reintegration desk

#Migration #DecentWork #Policy

Q24) शहरी गरीबी र अनौपचारिक बस्ती: कारण/उपाय विस्तृत विश्लेषण गर्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: अस्थिर आय, उच्च भाडा, कानुनी पहिचान/सेवाको अभावले अनौपचारिक बस्ती बढ्छ। समाधानमा Inclusionary Housing, Sites-and-Services, सामुदायिक बचत समूह, कौशल-तालिम, र आधारभूत सेवा (पानी/स्वच्छता/बत्ती) प्राथमिक छन्। ID/ठेगाना प्रमाण उपलब्ध हुँदा शिक्षा/स्वास्थ्य/वित्त पहुँच खुल्छ। समुदाय-आधारित योजना र सामाजिक सुरक्षा सँगसँगै आवास–कानुनीकरणले दीर्घकालीन स्थिरता दिन्छ।

Solution: Drivers → Housing/Livelihood/ID → Community planning; एउटा स्थानीय केस-संकेत राख्नुहोस्।

Urban poverty drivers
Affordable housing
Legal identity

#UrbanPoverty #Housing #Inclusion

I) ECONOMY & DEVELOPMENT

#Economy #PublicFinance #MSME #SustainableDevelopment #NEB

Q25) MSME/सहकारी किन रोजगारी सृजनाको मेरुदण्ड हुन्? सुशासन कसरी ग्यारेन्टी गर्ने?

Marks: 8

उत्तर: MSME/सहकारीले स्थानीय कच्चा पदार्थ र सीपलाई मूल्य-श्रृंखलासँग जोडेर नजिकै रोजगारी बनाउँछन् (दूध→चीज, जडीबुटी→तेल, बाँस→फर्निचर)। वित्त/बजार/प्राविधिक मापदण्ड झन्झटिला हुँदा PO-based कर्जा, साझा प्रशोधन केन्द्र, Branding/Barcoding सहायक हुन्छन्। सुशासनका लागि पारदर्शी लेखा, सदस्यीय अडिट, हित-द्वन्द्व नीति, डिजिटल बिलिङ/भुक्तानी अपनाउनुपर्छ। मेन्टोरिङ र इ-कमर्स-निर्यातले स्केल/आय बढाउँछ।

Solution: Value chain → Constraints → Supports → Governance; एक उत्पादन-उदाहरण जोड्नुहोस्।

Local value chain
Finance/Market help
Audit & e-invoicing

#MSME #Cooperatives #Jobs

Q26) करको भूमिका र नागरिकले पारदर्शी खर्च सुनिश्चित गर्न गर्नुपर्ने कामहरू लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: करबाट विद्यालय/स्वास्थ्य/पूर्वाधार/विपद् प्रतिक्रिया धानिन्छ। न्यायोचित कर क्षमताअनुसार योगदान र समान व्यवहार माग्छ। नागरिक पक्षले VAT-बिल संकलन, वडाबजेट अवलोकन, सार्वजनिक सुनुवाइ/RTI, र “मनी-म्याप” जस्ता ड्यासबोर्ड प्रयोग गर्नुपर्छ। संकलन र खर्च दुवै पारदर्शी हुँदा लगानीको विश्वास र सेवाको गुणस्तर उकासिन्छ।

Solution: Role → Equity principle → Oversight Tools (Bill, Budget, Hearing, RTI)।

Revenue→Services
Equity in tax
Public oversight

#Taxation #PublicServices #Civics

Q27) दिगो विकास: People–Planet–Prosperity त्रिकोण सन्तुलन कसरी? उदाहरणसहित।

Marks: 8

उत्तर: विकास केवल GDP होइन; मानव विकास, सामाजिक न्याय र वातावरणीय वहनक्षमता सँगसँगै समृद्धि हो। हरित ऊर्जा, ऊर्जा-दक्ष भवन, स्वच्छ यातायात र सामाजिक सुरक्षा जस्ता नीतिले अल्पकालीन नाफाभन्दा दीर्घकालीन स्थिरता रोज्न प्रेरित गर्छन्। विद्यालय/कार्यालयमा छाना-सोलार, दक्ष उपकरण, र फोहोर-छुट्याइँले लागत घटाउँछ र सचेतना बढाउँछ।

Solution: 3-P फ्रेम → Policy tools → One local example (छाना-सोलार/बिल्डिङ कोड)।

Beyond GDP
Carrying capacity
Green policy mix

#SustainableDevelopment #Economy #SDGs

J) HISTORY OF NEPAL

#HistoryOfNepal #Democracy #Federalism #NEB

Q28) 1951–1990–2006/07: नेपाली लोकतान्त्रिक यात्राका माइलस्टोन र नागरिकका पाठहरू संक्षेपमा लेख्नुहोस्।

Marks: 8

उत्तर: 1951 को परिवर्तनले निरंकुशता अन्त्य गर्दै आधुनिक संस्थागत प्रक्रिया खोल्यो तर अस्थिरता पनि देखियो। 1990 को जनआन्दोलनले बहुदलीय लोकतन्त्र, मौलिक अधिकार र स्वतन्त्र प्रेसलाई संविधानिक बनायो। 2006/07 को आन्दोलनमा जनसत्ता प्रष्ट भई शान्ति-प्रक्रिया र संविधानसभाबाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र सम्भव भयो। नागरिकका पाठ—नीतिमा आधारित मतदान, बजेट/कार्यसम्पादन निगरानी, प्रेस स्वतन्त्रता र कानूनी शासनको रक्षा बिना लोकतन्त्र टिक्दैन।

Solution: तीन माइलस्टोन + परिणाम + “Citizen duty” अन्तिम रेखा; कालक्रम स्पष्ट राख्नुहोस्।

Milestones→Outcomes
People’s sovereignty
Monitor & vote

#NepalHistory #Democracy #Civics

Q29) संघीयता: अवसर/चुनौती/सुधार—व्यवहारिक रूपले कसरी सफल बनाउने?

Marks: 8

उत्तर: अवसर—सेवा नजिक्याउने, स्थानीय स्रोत परिचालन, जवाफदेहिता। चुनौती—क्षमता अभाव, समन्वय/वित्तीय समानीकरण, नीति दोहोरोपन। सुधार—स्पष्ट अधिकार-सूची, डाटा-आधारित अनुदान, क्षमता विकास, डिजिटल प्रशासन र सार्वजनिक ड्यासबोर्ड। शिक्षा/स्वास्थ्य जस्ता सेवामा स्थानीय मापदण्ड र खुलेआम सूचक बोर्डले नतिजा दृश्यमान बनाउँछ।

Solution: 3-भाग हेडिङ: Opportunities/Challenges/Reforms; एउटा सेवा-ड्यासबोर्ड उदाहरण।

Proximity & accountability
Coordination & capacity
Data-driven finance

#Federalism #Governance #NEB

Q30) प्रेस स्वतन्त्रता र उत्तरदायित्व: लोकतान्त्रिक स्वास्थ्यका सूचक किन मानिन्छन्?

Marks: 8

उत्तर: स्वतन्त्र प्रेसले सत्ता/बजार/समाजका त्रुटिहरू सार्वजनिक गर्दै जानकारी-अन्तरलाई घटाउँछ; तथ्यमा आधारित बहस र नागरिक निर्णयको गुणस्तर बढ्छ। उत्तरदायित्व भनेको प्रेसले आचारसंहिता, स्रोत-पुष्टि, त्रुटि-सुधार र वैयक्तिक/सामुदायिक सम्मान जोगाउनु हो। दुवै सन्तुलनले गलत सूचना/घृणा-प्रचारको प्रतिरोध, पारदर्शिता र सुशासनमा प्रत्यक्ष योगदान गर्छ।

Solution: Freedom + Responsibility दुई उपशीर्षक; “Fact-check/Correction policy” एउटा पङ्क्ति।

Watchdog role
Ethical standards
Transparent corrections

#PressFreedom #Accountability #Democracy

Empirical Ten — ट्युसन कक्षा (Grade 01–12)

Home/Institutional ट्युसन कक्षा (कक्षा १ देखि १२, प्रमुख विषयहरू) उपलब्ध। काउन्सेलिङ, नोट्स, Mock Tests को लागि सम्पर्क: WhatsApp 9851402725 • Fiber 9810333725। स्थान: बनेश्वर, काठमाडौं।

#Tuition #Kathmandu #Grade1to12 #EmpiricalTen

NEB Grade 12 Social Studies — 30 Exam Questions & Answers (3-Paragraph Solutions + Key Points)

A) LIFE SKILLS

Q1) निर्णय क्षमता: चासो, योग्यता र अवसरको सन्तुलन मिलाएर विषय चयन गर्ने चरणबद्ध विधि स्पष्ट पार्नुहोस्।

Q2) सक्रिय सुनुवाइले समूह परियोजनामा द्वन्द्व कसरी घटाउँछ? प्रविधि र अभ्यासहरू उदाहरणसहित लेख्नुहोस्।

Q3) परीक्षा सातामा स्वास्थ्य नबिगारी अध्ययन दक्षता जोगाउने तनाव–व्यवस्थापन दिनचर्या प्रस्ताव गर्नुहोस्।

B) DIGITAL & RESEARCH SKILLS

Q4) डिजिटल साक्षरता vs मिडिया साक्षरता: भिन्नता र दुवैको एकताले गलत सूचना/ठगी कसरी रोक्छ?

Q5) सानो समुदाय सर्वे: फोहोर व्यवस्थापनबारे नैतिक अनुसन्धानका चरणहरू स्पष्ट पार्नुहोस्।

Q6) प्लेजरिज्म के हो? शैक्षिक इमानदारी जोगाउन उद्धरण/पराफ्रेजिङ कसरी गर्नुपर्छ?

C) EDUCATION & SOCIAL DEVELOPMENT

Q7) समावेशी शिक्षाले सामाजिक गतिशीलता कसरी बढाउँछ? नेपाल सन्दर्भमा उदाहरणसहित लेख्नुहोस्।

Q8) विद्यालय–समुदाय साझेदारीबाट प्रत्यक्ष सिकाइ नतिजा सुधार हुने तीन परियोजना प्रस्ताव गर्नुहोस्।

Q9) नागरिकता शिक्षा कक्षामा प्रयोग गर्न सकिने ‘मिनी सार्वजनिक सुनुवाइ’ मोडेल वर्णन गर्नुहोस्।

D) SOCIAL UNITY & DIVERSITY

Q10) विविधतामा एकता: नीति र दैनिक अभ्यासले कसरी विश्वास र सहकार्य बढाउँछ?

Q11) समानता (Equality) र समता (Equity) बीचको भिन्नता उदाहरणसहित स्पष्ट पार्नुहोस्।

Q12) सामाजिक पूँजी के हो? क्लब/सहकारी/स्वयंसेवाले संकटमा किन फरक पार्छ?

E) COMMUNITY & CIVIC CONSCIOUSNESS

Q13) सामाजिक अडिट: विद्यालय/वडाको परियोजनामा गुणस्तर बढाउने चरणबद्ध विधि वर्णन गर्नुहोस्।

Q14) RTI प्रयोगका आधारभूत कदम र अस्वीकृतिमा अपील प्रक्रिया लेख्नुहोस्।

Q15) मतदाता शिक्षा: नीति-आधारित छनोट हुन आवश्यक तीन अभ्यासहरू प्रस्ट्याउनुहोस्।

F) CONSUMER PROTECTION

Q16) उपभोक्ता अधिकार र सुरक्षित गुनासो दर्ता मार्ग: चरणबद्ध विवरण दिनुहोस्।

Q17) E-commerce/डिजिटल भुक्तानीका तीन सुनौलो नियम लेख्नुहोस् (विद्यार्थीमैत्री)।

Q18) भ्रामक विज्ञापन पहिचान: सामान्य संकेत र उपभोक्ता प्रतिकार रणनीति लेख्नुहोस्।

G) GEOGRAPHY & SOCIAL LIFE

Q19) जनसांख्यिकीय संक्रमणको सार र “युवा डिभिडेन्ड” उपयोग गर्नुभएको रणनीति के–के?

Q20) प्राकृतिक विपद् जोखिम घटाउने स्थानीय उपाय (पहाड vs तराई) विस्तारमा लेख्नुहोस्।

Q21) पर्यावरणीय प्रदूषणका प्रकार र नियन्त्रण उपायहरू संक्षेप तर प्रभावकारी ढङ्गले प्रस्तुत गर्नुहोस्।

H) URBANIZATION & MIGRATION

Q22) शहरीकरणका Pull/Push चालकहरू र समावेशी शहरका दुई प्रमाण-आधारित समाधान लेख्नुहोस् (नेपाल सन्दर्भ)।

Q23) सुरक्षित प्रवासन नीतिका तत्व र फर्केका कामदारको पुन:एकीकरण उपायहरू प्रस्ताव गर्नुहोस्।

Q24) शहरी गरीबी र अनौपचारिक बस्ती: कारण/उपाय विस्तृत विश्लेषण गर्नुहोस्।

I) ECONOMY & DEVELOPMENT

Q25) MSME/सहकारी किन रोजगारी सृजनाको मेरुदण्ड हुन्? सुशासन कसरी ग्यारेन्टी गर्ने?

Q26) करको भूमिका र नागरिकले पारदर्शी खर्च सुनिश्चित गर्न गर्नुपर्ने कामहरू लेख्नुहोस्।

Q27) दिगो विकास: People–Planet–Prosperity त्रिकोण सन्तुलन कसरी? उदाहरणसहित।

J) HISTORY OF NEPAL

Q28) 1951–1990–2006/07: नेपाली लोकतान्त्रिक यात्राका माइलस्टोन र नागरिकका पाठहरू संक्षेपमा लेख्नुहोस्।

Q29) संघीयता: अवसर/चुनौती/सुधार—व्यवहारिक रूपले कसरी सफल बनाउने?

Q30) प्रेस स्वतन्त्रता र उत्तरदायित्व: लोकतान्त्रिक स्वास्थ्यका सूचक किन मानिन्छन्?

Empirical Ten — ट्युसन कक्षा (Grade 01–12)

Recent Posts — Empirical Ten

Comments

Post a Comment