सूक्ष्मअर्थशास्त्र र समष्टिगत अर्थशास्त्र बीचको अन्तर Micro and Macro Economics 30 Differences in Nepali with Explanation For NEB and Bachelor Students of Management
सूक्ष्मअर्थशास्त्र र समष्टिगत अर्थशास्त्र बीचको अन्तर
अर्थशास्त्र दुई प्रमुख भागहरूमा विभाजन गरिएको छ:
- सूक्ष्मअर्थशास्त्र (Microeconomics) – व्यक्तिगत उपभोक्ता, उत्पादक, उद्योग र बजारहरूको अध्ययन गर्छ।
- समष्टिगत अर्थशास्त्र (Macroeconomics) – समग्र राष्ट्रको अर्थतन्त्रलाई अध्ययन गर्छ, जसमा आर्थिक वृद्धि, मुद्रास्फीति, बेरोजगारी, सरकारी नीति, व्यापार नीति आदि पर्दछन्।
१. सूक्ष्मअर्थशास्त्र (Microeconomics) को ३० बुँदा र विस्तृत व्याख्या
1. परिभाषा (Definition)
सूक्ष्मअर्थशास्त्रले व्यक्तिगत उपभोक्ता, व्यवसाय र उद्योगहरूको आर्थिक गतिविधि अध्ययन गर्छ। यसले साना इकाइहरू कसरी निर्णय लिन्छन् भन्ने बुझ्न मद्दत गर्छ।
2. अध्ययनको परिधि (Scope of Study)
यसले व्यक्तिगत बजारहरू, उत्पादन र मूल्य निर्धारण, उपभोक्ता र उत्पादकहरूको व्यवहार अध्ययन गर्छ।
3. प्रमुख तत्वहरू (Key Elements)
यसमा माग (Demand), आपूर्ति (Supply), उत्पादन लागत (Cost of Production), उपभोक्ता व्यवहार (Consumer Behavior), बजार संरचना (Market Structure) आदि समावेश छन्।
4. मूल्य निर्धारण (Price Determination)
सूक्ष्मअर्थशास्त्रले वस्तु वा सेवाको मूल्य माग र आपूर्तिको आधारमा कसरी निर्धारण हुन्छ भन्ने अध्ययन गर्छ।
5. उपभोक्ता व्यवहार (Consumer Behavior)
मानिसहरूले आफ्नो आम्दानी कसरी खर्च गर्छन्, उनीहरूको प्राथमिकता के हो भन्ने कुरा अध्ययन गर्छ।
6. उत्पादकको निर्णय (Producer’s Decision Making)
उत्पादनमा कति लगानी गर्ने, कुन प्रविधि अपनाउने, कस्तो मूल्य निर्धारण गर्ने भन्ने निर्णय सूक्ष्मअर्थशास्त्र अन्तर्गत पर्दछ।
7. बजार संरचना (Market Structure)
पूर्ण प्रतिस्पर्धा, अपूर्ण प्रतिस्पर्धा, एकाधिकार (Monopoly), ओलिगोपोली (Oligopoly) आदि सूक्ष्मअर्थशास्त्रमा अध्ययन गरिन्छ।
8. मांग र आपूर्ति नियम (Law of Demand and Supply)
मांग बढ्दा मूल्य बढ्छ, आपूर्ति बढ्दा मूल्य घट्छ भन्ने नियम सूक्ष्मअर्थशास्त्रमा अध्ययन गरिन्छ।
9. उत्पादन लागत (Cost of Production)
उत्पादन लागत स्थिर लागत (Fixed Cost), चल लागत (Variable Cost), र कुल लागत (Total Cost) मा विभाजन गरिन्छ।
10. लोच (Elasticity)
कुनै वस्तुको मूल्य परिवर्तन हुँदा त्यसको मांगमा कति असर पर्छ भन्ने कुरा लोच (Elasticity) द्वारा मापन गरिन्छ।
11. उपभोक्ता सन्तुलन (Consumer Equilibrium)
उपभोक्ताले आफ्नो आम्दानीबाट अधिकतम लाभ कसरी प्राप्त गर्न सक्छन् भन्ने अध्ययन गर्छ।
12. संसाधन वितरण (Resource Allocation)
कसरी सीमित स्रोतहरूको उत्तम उपयोग गरेर अधिकतम उत्पादन गर्न सकिन्छ भन्ने अध्ययन गरिन्छ।
13. नाफा अधिकतमरण (Profit Maximization)
कसरी लागत कम गरेर नाफा अधिकतम गर्न सकिन्छ भन्ने अध्ययन सूक्ष्मअर्थशास्त्रमा गरिन्छ।
14. मजदुरी निर्धारण (Wage Determination)
श्रमिकहरूको पारिश्रमिक कसरी निर्धारण हुन्छ भन्ने अध्ययन गर्छ।
15. अवसर लागत (Opportunity Cost)
एउटा विकल्प रोज्दा अर्को गुम्ने लागत अवसर लागत हो।
16. सन्तुलन मूल्य (Equilibrium Price)
जब कुनै वस्तुको मांग र आपूर्ति बराबर हुन्छ, त्यसलाई सन्तुलन मूल्य भनिन्छ।
17. सरकारी हस्तक्षेप (Government Intervention)
सरकारले कर (Tax), अनुदान (Subsidy) र मूल्य नियन्त्रण (Price Control) गरेर बजारलाई नियमन गर्छ।
18. उपभोक्ता प्राथमिकता (Consumer Preference)
मानिसहरूले आवश्यक वस्तु (Needs) र विलासिताका वस्तु (Luxury) बीच कसरी छनोट गर्छन् भन्ने अध्ययन गर्छ।
19. उत्पादनका कारक (Factors of Production)
जमिन, श्रम, पूँजी, र उद्यमशीलता उत्पादनका प्रमुख तत्वहरू हुन्।
20. व्यक्तिगत निर्णय (Personal Decision Making)
मानिसहरूले आफ्नो सीमित स्रोतलाई कसरी खर्च गर्ने भन्ने अध्ययन गर्छ।
२. समष्टिगत अर्थशास्त्र (Macroeconomics) को ३० बुँदा र विस्तृत व्याख्या
1. परिभाषा (Definition)
समष्टिगत अर्थशास्त्रले समग्र अर्थतन्त्रलाई अध्ययन गर्छ।
2. अध्ययनको परिधि (Scope of Study)
यसमा आर्थिक वृद्धि, मुद्रास्फीति, बेरोजगारी, सरकारको नीति, अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार आदि पर्दछन्।
3. प्रमुख तत्वहरू (Key Elements)
यसमा GDP, बेरोजगारी दर, मुद्रास्फीति दर, ब्याज दर, सरकारी खर्च आदि समावेश छन्।
4. राष्ट्रिय आम्दानी (National Income)
समष्टिगत अर्थशास्त्रले राष्ट्रको कुल आम्दानी (GDP) मापन गर्छ।
5. आर्थिक वृद्धि (Economic Growth)
देशको कुल उत्पादन वृद्धिदर कति छ भन्ने मापन गरिन्छ।
6. मुद्रास्फीति (Inflation)
समष्टिगत अर्थशास्त्रले मुद्रा मूल्य गिरावटको कारण र प्रभाव अध्ययन गर्छ।
7. बेरोजगारी (Unemployment)
कुनै देशमा बेरोजगार जनसंख्या कति छ भन्ने मापन गर्छ।
8. मौद्रिक नीति (Monetary Policy)
केंद्रीय बैंकले मुद्रा आपूर्ति नियन्त्रण गर्न अपनाउने नीति हो।
9. राजस्व नीति (Fiscal Policy)
सरकारले कर संकलन र खर्च व्यवस्थापन गर्ने नीति समष्टिगत अर्थशास्त्रमा पर्छ।
10. व्यापार नीति (Trade Policy)
कुनै देशको निर्यात, आयात, ट्यारिफ नीति आदि अध्ययन गरिन्छ।
11. मुद्रा विनिमय दर (Exchange Rate)
एक देशको मुद्रा अरू देशको मुद्रासँग तुलना गर्दा कति मूल्यवान छ भन्ने अध्ययन गर्छ।
12. अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार (International Trade)
देशहरू बीचको व्यापार, आयात-निर्यात सन्तुलन अध्ययन गरिन्छ।
13. ब्याज दर (Interest Rate)
केंद्रीय बैंकले ब्याज दर बढाउँदा वा घटाउँदा अर्थतन्त्रमा कस्तो प्रभाव पर्छ भन्ने अध्ययन गर्छ।
14. बजेट घाटा (Budget Deficit)
सरकारको खर्च आम्दानीभन्दा बढी भएमा बजेट घाटा हुन्छ।
15. आर्थिक मन्दी (Economic Recession)
जब आर्थिक गतिविधि सुस्त हुन्छ, उत्पादन र रोजगारी घट्छ, त्यसलाई आर्थिक मन्दी भनिन्छ।
16. सरकारी ऋण (Government Debt)
सरकारले आन्तरिक वा बाह्य ऋण लिनु परेमा त्यसको प्रभाव अध्ययन गर्छ।
17. लगानी (Investment)
कसरी पूँजी निर्माण अर्थतन्त्रको वृद्धिमा योगदान पुर्याउँछ भन्ने अध्ययन गरिन्छ।
18. गरिबी (Poverty)
देशको आर्थिक विकासको दर अनुसार गरिबी दर मापन गरिन्छ।
19. व्यवसाय चक्र (Business Cycle)
अर्थतन्त्र कहिले माथि जान्छ, कहिले तल झर्छ भन्ने अध्ययन गरिन्छ।
Comments
Post a Comment